Çölyak Hastaları Ne Yemeli Ne Yememeli?

Bazı yiyeceklerde bulunan gluten adlı protein, bazı kişilerin vücudundaki savunma sistemini olumsuz etkiliyor. Kişiler, bu proteini aldıkları zaman hastalanıyorlar. Onlara 'çölyak hastası' deniyor. Son dönemde artış gösteren hastalık, Türkiye'de 700 bin kişinin kabusu. Tek çözüm: Glutensiz diyet. Aksi takdirde hastanın yaşam süresi kısalıyor ve bazı kanserlerin (sindirim sistemi kanserleri ve lenfoma yani lenf kanseri) görülme sıklığı artıyor
Çölyak hastalığı, vücut savunma sisteminin, yiyeceklerle alınan gluten isimli proteine hassasiyeti. Bu yüzden bir kez çölyak teşhisi konmuş hastanın, glutensiz beslenmesi şart. Bu da demek oluyor ki aklınıza gelebilecek pek çok gıda maddesi, bu hastalara yasak. Hastanın diyet yapması ise çok önemli. Aksi takdirde kansere yakalanabiliyor, bu tehdite maruz kalmasa bile yaşam süresi kısalabiliyor

Çölyak teşhisi alan kişi ne yemeli, ne yememeli?
Kesinlikle glutensiz diyete devam etmesi gerekir. Çünkü glutenin çok küçük miktarları bile hastalığı alevlendirmeye yeter. Buğday, çavdar, arpa, malt ve yulaf yenemez. Pirinç, mısır, patates, soya yenebilir.

Tedavi edilmezse ne olur? 
Hastalara bir yakınma vermese bile bazı besin gıdalarının eksikliği gelişerek önemli zararlar verebilir. Mesela D vitamini eksikliğine bağlı olarak kemik kaybı oluşabilir. Bazı çalışmalara göre glutensiz diyete uyulmadığı zaman yaşam süresi kısalıyor ve bazı kanserlerin (sindirim sistemi ve lenf kanserleri) görülme sıklığı artıyor. Buna karşılık, glutensiz diyetle bu riskin azaldığını gösteren çalışmalar var. Glutensiz diyet uygulanmazsa, bağışıklık sisteminin yaptığı tip 1 şeker hastalığı (diyabet), tiroid hastalıkları (Hashimato ve Graves) gibi problemlerin oluşma riski de artıyor. Hastalığı tedavi edilmeyen annelerde erken doğum, düşük doğum gibi sorunlar yaşanabiliyor.

Çölyak hastalığı her yaştaki kadın ve erkekte görülebilir. Günümüzde en sık 10-40 yaşları arasında görülüyor. Türkiye’de görülme oranı 100-200’de bir. Ortalama bir hesapla ülkemizde 500-700 bin çölyak hastası olduğu tahmin ediliyor. Bu hastaların çok küçük bir kısmı (tahminen 10.000) kayıtlı.

Tanıda gecikildiği zaman ishal, karın ağrısı, kabızlık, kansızlık gibi sorunlar çıkabiliyor. Bunlar da günlük hayatı ve hayat kalitesini olumsuz etkileyebilir. Tanı konduktan sonraki zorluk ise, glutensiz gıdaları temin etmek. Bu durum, özellikle çocukları okulda çok etkilemekte.

Glutensiz beslenerek kişi iyileşebilir mi? Bu diyet hayat boyu mu sürer? 
Çölyak hastalarının yüzde 95’i sadece glutensiz diyet ile tam düzelir. Sadece yüzde 5 hasta glutensiz diyete yanıt vermez. Bu hastalarda, kortizon gibi bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar gerekebilir. Bazı ilaçlar da kullanılabilir ama glutensiz diyet, en önemli tedavidir.

- Glutensiz diyet genellikle kişinin kendisini daha iyi hissetmesini sağlar.
- Bazı vitamin ve besin eksiklikleri, örneğin demir, kalsiyum ve D vitamini kişinin kendini hasta hissetmesine yol açmaz. Ancak uzun dönemde ciddi sonuçlara yol açar.
- Tedavisiz bırakılan çölyak bazı sindirim sistemi kanserleri riskini arttırır. Glutensiz diyetle bu risk düşer.
- Diyet yapmayan, bağışıklık sisteminin oluşturduğu diğer hastalıklara yatkın hale gelir.